De wereld ontwikkelt zich razendsnel en de ontwikkelingen zijn haast niet bij te benen. Hoewel dit veel positieve dingen met zich meebrengt, zorgt het er ook voor dat de mens steeds sneller moet meedraaien om op de hoogte te blijven. Zo ook in vele bedrijven.
Een gezonde werkdruk is prima, maar recente cijfers laten zien dat circa een derde (36%) van de werkgevers in Nederland aangeeft dat werkdruk één van de belangrijkste arbeidsrisico’s is in hun organisatiewerkstress steeds meer toeneemt. Hoe kan dit, wat zijn de gevolgen en hoe kan je als werkgever werkstress verminderen?
Oorzaken van stress op het werk
Stress door werk ontstaat door een combinatie van onprettige situaties op werk, soms in combinatie met persoonlijke factoren. Het is soms lastig om de vinger op de oorzaak te leggen, aangezien werkstress per persoon verschillend is.
De symptomen dat het te veel wordt voor een werknemer, kan door een werkgever lastig worden herkend. De één kan goed omgaan met een hoge werkdruk, terwijl de ander hier juist stress van ervaart. Ook de hoeveelheid stress die iemand ervaart, is erg verschillend per persoon.
Uit onderzoek van TNO komen een aantal interessante cijfers over werkgerelateerde klachten. Zo blijkt dat 42% van de werknemers een lage autonomie ervaart op het werk. Het is voor een werknemer erg belangrijk om (deels) zelfstandig te kunnen werken en eigen beslissingen te kunnen maken.
Ook blijkt dat 32% van de werknemers stress ervaart door hoge taakeisen. Door 9% wordt een emotionele balans genoemd als oorzaak van stress op werk. Het wordt een conflict op de werkvloer genoemd door 26%, ongewenst gedrag door 17% en 15% geeft aan stressvol werk te hebben. Al deze oorzaken kunnen leiden tot een burn-out of psychische klachten.
Psychologe en running therapeut Goudje Haadsma noemt de 4 oorzaken die tijdens haar coachingsessies met werknemers het vaakst worden genoemd.
Te weinig autonomie op het werk
Autonomie op het werk, oftewel regelmogelijkheden, staat voor de vrijheid die medewerkers ervaren wat betreft het indelen van hun werk. Heeft iemand invloed op zijn/werkzaamheden (en de uitvoering ervan), of wordt alles door de leidinggevende bepaald? En kan iemand zelf bepalen wat bijvoorbeeld werktijden en pauzemomenten zijn? Hoe meer autonomie medewerkers ervaren, hoe minder stress dit oplevert.
Uit onderzoek blijkt overigens dat stressklachten meer voorkomen bij medewerkers met een vaste aanstelling en bij uitzendkrachten dan bij zelfstandigen en medewerkers met een flexibele/tijdelijke arbeidsovereenkomst. Medewerkers die hun agenda en inspanningen zelf mogen indelen werken efficiënter en krijgen daardoor meer gedaan.
Continu bereikbaar moeten zijn
Veel werknemers ervaren werkstress door het gevoel continu bereikbaar te moeten zijn. Bijna de helft van de medewerkers geeft aan dat stress te ervaren als ze buiten hun standaard werktijden worden lastig gevallen met werkgerelateerde zaken. Dit verstoort het rustproces en zorgt daardoor voor ophoping van stress die niet verwerkt wordt.
Tegelijkertijd vindt maar liefst 75 procent van de werkgevers dat werknemers geen harde grens horen te trekken tussen werk en privé, blijkt uit onderzoek van Markteffect in opdracht van Tele2. 67 procent is van mening dat ze werknemers op vrije dagen moeten kunnen bereiken voor dringende zaken en 62 procent vindt dat werknemers in het weekend en de avonduren bereikbaar moeten zijn.
Overigens wordt stress niet alleen veroorzaakt door het continu bereikbaar moeten zijn; high tech, apps en social media zorgen voor continue overprikkeling waardoor medewerkers onvoldoende tot rust komen. Dit vergroot de kans op stress-, nek- en rugklachten.
Steeds gestoord worden door collega’s
Waar werknemers vroeger in een ruimte met maximaal 1 of 2 collega’s werkten, wordt de laatste jaren steeds vaker gebruik gemaakt van een kantoortuin. Meer collega’s om je heen betekent meer geluid, meer afleiding en minder productiviteit.
Tv-programma De Monitor ondervroeg negentig leden van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB), bedrijfsartsen dus. Bijna zestig procent van hen vindt dat de kantoortuin moet worden afgeschaft. Tachtig procent zegt zelfs dat het ziekteverzuim zou dalen als medewerkers met minder mensen in een ruimte zouden zitten.
Conflicten op het werk
Een goede werksfeer draagt bij aan de productiviteit. Echter, het omgekeerde is ook het geval; conflicten met directe collega’s of leidinggevenden zorgen niet alleen voor stress, maar zijn ook een belangrijke veroorzaker van ziekteverzuim. Onderzoek toont aan dat circa 90.000 ziekmeldingen per jaar voortkomen uit conflicten op de werkvloer.
Hoewel een conflict op zichzelf geen legitieme reden is voor verzuim, kan een conflict wel leiden tot echte ziekteklachten. Aanhoudende spanningen en stress kunnen leiden tot slechte nachtrust, waardoor medewerkers minder goed uitgerust aan het werk gaan en slecht herstellen. Aan leidinggevenden dan ook de taak om conflicten tijdig te signaleren en aan te kaarten. Leiding geven is daarom echt een vak op zich, wat nog regelmatig wordt onderschat.
Daar gaat het nog regelmatig mis, ziet ook Goudje: “Leidinggevenden kiezen er dan voor om het conflict te negeren, of treden op met harde hand door hun macht te gebruiken. Beide oplossingen blijken in de praktijk niet te werken; dit zorgt juist voor meer angst, ontevredenheid en stress. Ik ben dan ook een groot voorstander van leiderschapstrainingen waarbij leidinggevenden de tools krijgen om niet alleen een goede manager, maar ook een goede leider te zijn”.
De symptomen van stress op het werk
Als werkgever is het belangrijk om alert te zijn op signalen van stress bij medewerkers. Werkstress kan leiden tot verminderde productiviteit, verhoogd ziekteverzuim en een negatieve invloed hebben op het welzijn van het gehele team.
Door stress symptomen op tijd te herkennen, kan je als werkgever gerichte stappen ondernemen om de werkdruk te verlagen en een gezonde werkomgeving te creëren. Veelvoorkomende symptomen van werkstress zijn:
Fysieke signalen bij medewerkers:
- Vermoeidheid: Medewerkers lijken continu uitgeput, zelfs na een weekend of vakantie.
- Slaapproblemen: Werknemers geven aan dat ze moeite hebben met goed slapen.
- Hoofdpijn en spierpijn: Regelmatige klachten over hoofdpijn of pijn in nek en schouders.
- Maag- en darmklachten: Terugkerende klachten over buikpijn of misselijkheid.
- Hartkloppingen: Je merkt dat medewerkers nerveus zijn of aangeven dat ze last hebben van een bonzend hart.
Mentale en emotionele signalen:
- Prikkelbaarheid: Medewerkers reageren sneller geïrriteerd of emotioneel op situaties.
- Concentratieproblemen: Taken worden minder efficiënt uitgevoerd en er worden vaker fouten gemaakt.
- Negatieve houding: Cynisme of afstandelijkheid ten opzichte van werk of collega’s.
- Besluiteloosheid: Moeite met het maken van keuzes of prioriteren.
Gedragsmatige signalen:
- Verhoogd ziekteverzuim: Werknemers melden zich vaker ziek zonder duidelijke fysieke oorzaak.
- Terugtrekgedrag: Minder betrokkenheid in teamactiviteiten of afname van sociale interactie.
- Veranderingen in eetgewoonten: Medewerkers eten plotseling meer of juist minder.
- Verminderde prestaties: Taken duren langer of worden minder zorgvuldig uitgevoerd.
Deze werkgerelateerde klachten komen steeds meer voor op de werkvloer. Het kan als werkgever soms lastig zijn om de signalen te herkennen. Vaak durven werknemers hun klachten niet te brengen, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn voor eventuele gevolgen voor hun werkpositie of vinden dat ze zich niet aan moeten stellen.
Ook wordt niet achter willen blijven en ‘part of the team’ willen zijn vaak genoemd als reden waarom mensen stressklachten achterhouden. Ze proberen het weg te drukken en er niks van te laten merken. Dit kan grote gevolgen hebben voor zowel de medewerker als de werkgever en de gehele organisatie.
De gevolgen van hoge stress op werk
Werknemers die een hoge mate van stress ervaren, zitten minder goed in hun vel, zijn minder productief en trekken zich vaak wat meer terug in het team. Dit zijn zorgelijke gevolgen, die zich op het begin vaak onopgemerkt ontwikkelen en langzaam uitgroeien tot een groter probleem. Als werkgever is het belangrijk om dit op tijd te signaleren.
Aan de ene kant om de medewerker te ondersteunen, maar aan de andere kant ook om ervoor te zorgen dat de organisatie soepel blijft draaien. Als de productiviteit en motivatie bij een medewerker afneemt heeft dit enerzijds directe gevolgen voor de output die diegene levert, maar anderzijds ook op de output die het team levert.
De negatievere werkhouding die een medewerker met stress zich meebrengt kan namelijk een drukkend effect hebben op de algehele sfeer, motivatie en productiviteit. Dit wil je voorkomen.
Zoals we net al even benoemde, is één van de symptomen van stress op het werk een hoger verzuim. Een medewerker zal zich sneller afmelden voor werk en dit kost een organisatie veel geld. Een zieke medewerker kost al snel € 200 tot € 400 per dag, rekeninghoudend met doorbetaling en het betalen van een vervanger.
Afhankelijk van het type organisatie kunnen verzuimkosten al snel een grote kostenpost worden. Zonde, want er zijn veel manieren waarop stress op het werk verminderd kan worden.
Zo kan je werkstress verminderen
Het voorkomen van stress op de werkvloer is heel belangrijk. En het mooie is dat een vermindering al snel te realiseren is. Hoewel de implementatie per organisatie verschilt, kunnen wij vanuit onze ervaring zeggen dat deze 4 tips om werkstress te verminderen zeer effectief zijn.
1. Creëer open communicatie
Moedig medewerkers aan om stress of werkdruk bespreekbaar te maken. Dit kan je zo klein of groot aanpakken als je wil. Begin bijvoorbeeld met het geven van een presentatie over stress en werkdruk en geef aan dat er altijd ruimte is om hierover te praten.
Dit is een goed begin en zo laat je zien dat oké is om er over te praten. Reflecteer ook tijdens functioneringsgesprekken samen met je medewerker op hoe diegene de stress en/of werkdruk heeft ervaren.
2. Houd werkdruk in de gaten
Evalueer regelmatig of de werklast haalbaar is en pas deze indien nodig aan. Hoe je dit doet, hangt af van de grootte van het bedrijf. Een voorbeeld kan zijn om een korte enquête te maken waarin je enkele vragen opstelt zoals:
- Hoe voel je je aan het einde van een werkdag?
- Bijvoorbeeld: “Ontspannen, moe, of overbelast?”
- Heb je het gevoel dat je voldoende tijd hebt om je taken af te ronden?
- “Ja, meestal wel / Nee, ik voel me vaak gehaast.”
- Hoe vaak voel je je gestrest door je werk?
- “Nooit, soms, regelmatig, vaak, altijd.”
- Welke taak of situatie zorgt op dit moment voor de meeste druk?
- Dit helpt specifieke bronnen van stress te identificeren.
Zo kan je snel in kaart brengen hoe medewerkers zich voelen. Belangrijk hierbij is om je medewerkers de enquête anoniem in te laten vullen. Dit zorgt ervoor dat ze meer open zijn in hun antwoorden. Anders kunnen ze al snel wenselijke antwoorden geven om conflicten te vermijden.
3. Bied ondersteuning
Zorg voor toegang tot een vertrouwenspersoon, bedrijfsarts of externe coach. Dit verlaagt de drempel van een medewerker om te praten over de problemen die diegene heeft. Het kan namelijk te confronterend zijn om dit direct met de werkgever te bespreken.
4. Investeer in preventie
Om signalen van stress en werkdruk op tijd te herkennen raden wij je aan om periodiek een preventief medisch onderzoek (PMO) uit te voeren. Zo kan je voorkomen dat kleine gezondheidsproblemen uitgroeien tot serieuze problemen en de impact die dit heeft op je organisatie verkleinen.
Het mooie is dat je als organisatie gebruik kan maken van de werkkostenregeling om onbelast vergoedingen aan je werknemers te geven. Aangezien een PMO verplicht kan je dit onbelast vergoeden aan je medewerkers. Daarnaast kan je ook gebruik maken van het vitaliteitsbudget.
Wij hebben jaren ervaring in het uitvoeren van dergelijke onderzoeken en kijken graag met je mee naar hoe de vitaliteit in jouw organisatie verbeterd kan worden. Om de risico’s en knelpunten in kaart te brengen voeren we eerst een Risico Inventarisatie & Evaluatie uit.
Op basis van deze uitkomsten kunnen we vervolgens een PAGO of een PMO uitvoeren om de gezondheid van medewerkers in kaart brengen. De resultaten hiervan presenteren we in een praktisch en actiegericht rapport, waarmee de vitaliteit op de werkvloer verbeterd kan worden. Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem dan contact met ons op!
